Τα αρχέτυπα

Την ψυχική ύπαρξη είναι δυνατόν να την αναγνωρίσουμε μέσα από στοιχεία τα οποία μπορεί να τα ερμηνεύσει και να τα αποκωδικοποιήσει το συνειδητό μας. Το προσωπικό ασυνείδητο είναι γεμάτο από πληροφορίες που μας έρχονται από τα λεγόμενα συγκινησιακά συμπλέγματα, είναι αισθήσεις, συναισθήματα, εμπειρίες. Στον αντίποδα, το συλλογικό ασυνείδητο καλύπτεται από ψυχικά στοιχεία, τα αρχέτυπα, τα οποία δεν γίνεται να αναδυθούν μέσα από τις διαδικασίες της λογικής επεξεργασίας. Απαιτείται κάτι σαν διάλογος με αυτά και ενσωμάτωσή τους μέσα από καταστάσεις, οι οποίες εκδηλώνουν συχνά συλλογικές απεικονίσεις.

Εκείνος που διαχώρισε το προσωπικό από το συλλογικό ασυνείδητο ήταν ο Καρλ Γιουνγκ, εννοώντας για το δεύτερο πως περιλαμβάνει οτιδήποτε δεν έχει βιωθεί προσωπικά, έρχεται όμως ως γνώση και ως εκδήλωση ψυχικής ορμής κληρονομημένο από τους προγόνους και παίρνει μορφή σε όνειρα, μύθους, θρύλους, παραμύθια.

Όσον αφορά τον όρο αρχέτυπο, δεν είναι σύγχρονος. Τον εισήγαγε ο Καρλ Γιουνγκ ενώ πριν από εκείνον είχε αναφερθεί σε αυτόν με την ορολογία συλλογική απεικόνιση ο Λεβί Μπριλ, εννοώντας τη χρήση εικόνων ως συμβόλων πρωτόγονης θεώρησης του κόσμου. Επίσης για τα αρχέτυπα έγραψαν ο Ειρηναίος, ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης κ.ά. Πιο παλιά ο Ηράκλειτος είχε αναφερθεί στην ψυχή ως πρώτη αρχετυπική γνώση, όμως ας μη λησμονήσουμε και τον Πυθαγόρα, ο οποίος θεωρούσε τους αριθμούς αρχέτυπα του κόσμου.

Το αρχέτυπο (ο αρχικός τύπος) είναι οτιδήποτε μπορεί να έχει τον ρόλο του υποδείγματος ή μοντέλου σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής μας. Η δυσκολία της κατανόησής του έγκειται στο ότι, ενώ τα αρχέτυπα δεν είναι κάτι ορατό, γίνονται ορατά μέσα από υποδείγματα σε σκέψεις, παραδόσεις και συμπεριφορές κοινές σε όλους τους πολιτισμούς, αφού τα βασικότερα χαρακτηριστικά τους είναι η οικουμενικότητα των παραστάσεων και η άχρονη παντοδυναμία τους.

Τα αρχέτυπα εκτός από τη φιλοσοφία έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη και εξέλιξη πολλών επιστημών (στη Βιολογία μελετήθηκαν πρότυπες συμπεριφορές) αλλά και στη λογοτεχνία. Ειδικότερα στη λογοτεχνία, το πεδίο της μυθολογίας λειτούργησε ως μήτρα παραγωγής αρχέγονων περιεχομένων, πάνω στα οποία στηρίχθηκαν πασίγνωστα παιδικά παραμύθια και λογοτεχνικές ιστορίες, με τις οποίες όλοι μπορούσαν να ταυτιστούν. Αυτός είναι και ο λόγος που πάρα πολλά λογοτεχνικά έργα και ευρύτερα η Τέχνη μπόρεσαν και συγκίνησαν τόσο πολύ και εξακολουθούν να συγκινούν και να γοητεύουν τον άνθρωπο. Διότι η ταύτιση αυτή δεν ήταν μια προβολική εικόνα κάποιας ατομικότητας. Ήταν το μοίρασμα του καλλιτέχνη στο κοινό του ενός λυτρωτικού συμβολισμού, ο οποίος υπερβαίνοντας κάθε προσωπικό στοιχείο μόνο κάθαρση μπορούσε να φέρει στις ψυχές…